Terugblik

Mediationcongres 2025: Woorden doen ertoe

‘Oorlog begint met taal, en tegelijkertijd is taal het voertuig van de democratie’, zei schrijver en journalist Marcia Luyten op het zestiende Mediationcongres.
Judith Simon-Emaus, directeur-bestuurder MfN, citeerde Nelson Mandela: ‘De kracht van woorden is zó groot dat ze de geest kunnen vastbinden of bevrijden. Jullie weten als geen ander hoe belangrijk taal en communicatie zijn. Communiceer voor een beter morgen!’

Mediation is bij uitstek het vakgebied dat de kracht van woorden inzet om te verbinden, vertrouwen te wekken en te herstellen. Om ruimte te bieden aan verandering.
Woorden doen ertoe, zeker in deze onzekere tijden. Taal geeft betekenis en verbinding. Het was het thema van het zestiende Mediationcongres van de Mediatorsfederatie Nederland (MfN). Meer dan zeshonderd deelnemers verzamelden zich in Spant! in Bussum voor een dag vol mooie woorden, workshops, inspiratie, ontmoetingen en gedichten. Tweede Kamerlid voor de VVD Ulysse Ellian opende het congres. Marcia Luyten, schrijver, columnist en journalist, hield de keynote-speech.

Vrijheid en beveiliging

‘Soms kies ik voor een confronterende stijl, als ik denk dat dat nodig is’, zei Ulysse. ‘Bijvoorbeeld naar aanleiding van incidenten in de Extra Beveiligde Inrichting in Vught, toen bleek dat zware criminelen contact met elkaar hadden. Dan komt de veiligheid van de samenleving in het geding. Voor hoe wij met dit soort criminelen omgaan kan Nederland een voorbeeld aan Italië nemen, en dat probeer ik dan ook te bevorderen. Als Kamerlid sta ik voor wat ik belangrijk vind. ’

Dat gaat ten koste van Ulysses persoonlijke vrijheid; hij wordt zwaar beveiligd. ‘U wilt mijn inboxen op social media niet zien. Ik krijg een grote hoeveelheid scheldwoorden en bedreigingen over me heen. Dat kan ik redelijk negeren. Erger is dat mijn kinderen het ook kunnen zien. Sommige mensen vinden dat ik mijn woorden wel scherp kies. En natuurlijk denk ik soms achteraf: dat had je anders kunnen zeggen. Maar ik sta altijd achter de essentie van mijn boodschap.’

Nieuw, of op zoek naar verbinding?

Nadat Ingmar Heytze de aanwezigen op gedichten had getrakteerd was het tijd voor de koffiepauze. Met volop ruimte voor ontmoetingen op het Mediationplein. De verschillende specialisatieverenigingen waren aanwezig met stands. Net als vorig jaar was er een speciale ontmoetingsplek waar beginnende mediators in contact kwamen met ervaren collega’s. Deze plek werd aangegeven met een bord ‘Nieuw, of op zoek naar verbinding?’. Want ook mediators die niet per se nieuw waren konden hier terecht voor contact met collega’s.

Breed aanbod aan workshops

Vóór en na de lunch waren twee rondes parallelsessies. Er was een breed scala van maar liefst zestien workshops. Een greep uit het aanbod: ‘Vertellen met een schittering in je ogen’(storytelling), ‘De (arbeids)rechter en mediation’, ‘Sociale veiligheid op de werkvloer’, ‘Relaties en conflict door de ogen van een relatietherapeut’, ‘De taal van het kind’, ‘Geschillenbeslechting en de wettelijke geschillenregeling’, ‘Verbindend communiceren’, ‘Alle hoeken van de dramadriehoek. Blijf eruit! Maar hoe?’, ‘Mediation voor familiebedrijven’, ‘Highlights nieuwe MfN-regelgeving’ en ’Erfrecht voor beginners’. Het complete overzicht van workshops (en de presentaties van een aantal daarvan) staat op deze website.

Taal is meer dan een instrument

Marcia vertelde hoe halverwege de jaren negentig geestelijken, buurtwerkers en onderhandelaars in Noord-Ierland een besluit namen: voortaan zouden zij niet meer het woord ‘vijand’ gebruiken, maar het woord ‘tegenstander’.
‘Dat was revolutionair. Want een vijand moet vernietigd worden en een tegenstander is iemand met wie je het oneens bent. Met een tegenstander ga je het gesprek aan. Taal schept de werkelijkheid. Ze is niet alleen instrument, maar ook oorsprong. Taal creëert een wereld waarin mensen elkaar weer kunnen ontmoeten.’

Taal als voertuig van de democratie

‘Burgerberaden laten zien dat taal het voertuig is van de democratie’, zei Marcia. In burgerberaden zoeken burgers onder leiding van een moderator naar oplossingen voor problemen waar politici niet uitkomen.
‘Als het gesprek begint, merkt een gepensioneerde vrachtwagenchauffeur dat hij net zo goed wordt gehoord als de anderen. Er is pluriformiteit. We kunnen de politiek niet alleen aan politici overlaten. Het gaat in een democratie om het erkennen van conflicten en verschillende belangen, en die transformeren tot een leefbaar verschil. Precies wat jullie in mediations doen. Laat in het volgende kabinet minstens drie mediators plaatsnemen, dan komen we ergens.’

Zonder taal geen verhaal

Marcia noemde Jezus en Boeddha, stichters van twee grote wereldreligies, die de waarde van taal doorzagen. ‘Taal is krachtiger dan buskruit. In het Boeddhisme is het juiste woord een van de voorschriften op weg naar verlichting. Luther was de eerste bestsellerauteur. Hij gaf niet alleen een nieuwe boodschap, maar ook een nieuwe taal, want hij liet de Bijbel, die tot dan toe alleen in het Latijn bestond, in het Duits vertalen. Dat was een politieke daad. Zonder taal is er geen verhaal. En zonder verhaal is er geen gedeelde werkelijkheid, geen natie, geen cultuur en geen groter geheel waar de mens deel van uitmaakt. Taal is de spoel van het getouw dat het maatschappelijk weefsel weeft.’

Negatieve sentimenten zijn als fastfood

‘Taal is in social media als een Formule 1-motor, die steeds harder gaat loeien’, aldus Marcia. ‘Vroeger was Facebook een goedmoedig smoelenboek. Net als Twitter een gemeenschap van gelijkgestemden. Zij betwistten niet elkaars objectieve werkelijkheid, alleen elkaars opvattingen. Nu zijn social media in handen van Amerikaanse en Chinese big tech-bedrijven. Hun winst bestaat uit onze aanwezigheid op de platforms. Leugens verspreiden zich snel. Negatieve sentimenten zijn voor de geest wat fastfood is voor het lichaam. Het gedeelde wereldbeeld ligt in gruzelementen op de vloer, er is geen fraai mozaïek meer van te maken.’

Op social media is iedereen een zender

Het woord wordt tegelijkertijd krachtiger en zwakker. Op social media gaat het om sensatie, grote woorden, dopaminekicks. ‘Nepnieuws wordt zes keer sneller verspreid dan waarheidsgetrouwe berichten’, zei Marcia. ‘Social media zijn ingericht op conflict: de motor van de taal maakt steeds meer kabaal. Nu, tachtig jaar na de laatste wereldoorlog, moeten we weer aandacht hebben voor onze verdediging. Door fakenews verliezen we ons gedeelde verhaal. De meningen zijn schel, de taal is hard. Steeds meer mensen sluiten de luiken. We worden slechter in luisteren. Social media maken van iedereen een zender. De burger van vandaag is het product van technologie. Het individu werd de maat der dingen. In de jaren negentig kwam de markt daar als maat bij. De mens werd steeds materialistischer. Je bent wat je koopt. In de kolkende zee van fastfoodverhalen zijn het de harde soundbites die galmen in het publieke debat. Het wapen van het woord is in handen van de populist.’

Het juiste woord

Gelukkig zijn er tegenbewegingen. ‘ Die Formule 1-motor moet echt uit’, zei Marcia. ‘Lukt dat, dan krijgen we een weldadige rust. In een gesprek kunnen we samen oplossingen vinden en op zoek gaan naar wat ons verbindt. Daar moeten we voor vertragen. We hebben verbindende verhalen nodig, in een directe ontmoeting van de ene mens met de andere. Zo lowtech mogelijk. Taal creëert een wereld waarin mensen elkaar weer kunnen ontmoeten. Het juiste woord is waarachtig, verbindend, wellevend en vriendelijk, zei Boeddha. Het juiste woord kan een conflict oplossen. Noem je iemand een vijand, dan sluit je de deur. Noem je iemand een tegenstander, dan laat je de deur open. Woorden kunnen het vuur aanjagen of temperen. Taal is de zalf die kan genezen.’

Verder  lezen Bekijk het programma en het overzicht van alle parallelsessies. Van een groot deel van de workshops kun je de presentaties nog een teruglezen. Ook kun je een selectie van foto’s bekijken. Blijf op de hoogte en volg ons op LinkedIn.